Zarys zachowań młodzieży w okresie dorastania z uwzględnieniem postaw religijności

Młodzież w okresie dorastania dokonuje odkrycia świata psychicznego. Obok zainteresowania światem zewnętrznym pojawiają się zainteresowania własnym wnętrzem: przeżyciami i doznaniami psychicznymi. Nastolatki interesują się cechami własnej osobowości, porównują się z innymi ludźmi – szukają też własnej indywidualności. Dokonuje się nich zmiana w stosunku do otoczenia.

Występuje również wzrost krytycyzmu, przeradzającego się często w superkrytycyzm: istnieje potrzeba oceniania wszystkiego i wszystkich, często bez jakichkolwiek okoliczności łagodzących. Pojawiają się także tendencje samo - wychowawcze: młodzież pragnie dorównać uznanym przez siebie wzorcom, pracuje nad zdobyciem takich właściwości, które pozwolą jej zbliżyć się do ideału.

Bardzo ważne dla tego okresu jest budowanie światopoglądu: młodzież przyswaja sobie normy i prawidła życia społecznego, poszukuje sensu i kierunku życia. Stąd próby rewizji dotychczasowych postaw. W tym okresie wzrasta potrzeba zajęcia osobistej postawy wobec problemów religijnych. Zasady postępowania przejmowane od dorosłych dla dziecka posiadały wartość bezwzględną, opartą na autorytecie rodziców. Dziecko przejmowało prawdy o religii, wierze bezkrytycznie. Obecnie sprawdza się ich słuszność.

Dokonuje się w tym okresie decydująca rozprawa między własnym „ja” a otoczeniem, a także Bogiem. Młodzież w okresie dorastania może tylko stopniowo ustalać swoje pojęcia religijne, przyswaja sobie najpierw fragmenty przekazywanych jej prawd i pojęć.  Chodzi o właściwe pojmowanie Boga, religii, następuje więc odrzucenie magicznej i autokratycznej religijności z poprzedniego okresu – teraz chodzi o uduchowienie pojęć religijnych i całego stosunku do Boga.

            Biorąc pod uwagę sytuację życiową, która dla młodzieży w tym okresie jest określana głównie przez status ucznia szkolnego, należy podkreślić, że młodzież po ukończeniu szkoły podstawowej i próbie egzaminu do szkoły średniej (co zresztą nie wszystkim się udaje), przeżywa pewne trudności. Z klasy najstarszej

w szkole podstawowej dostaje się do najniższej klasy w szkole średniej. Rozbijają się nieraz wierne przyjaźnie, młodzież przeżywa rodzaj wykorzenienia, utraty dotychczasowego zaplecza. Najważniejszym celem staje się utrzymanie w szkole średniej i wyrobienie sobie dobrej opinii w gronie nauczycielskim. Nowe życie w nieznanych warunkach pogłębia niepewność i chaos, płynące z psychicznego dorastania.

Po roku pobytu w szkole średniej młodzież okazuje więcej samodzielności. Chociaż często atakuje, przyjmuje  jednak już postawę poszukującą. Stąd wysokie wymagania, stawiane najczęściej innym ludziom i surowa ocena ich postępowania. Młodzież na tym etapie swojego rozwoju czuje się związana z Bogiem, nie rozumie jednak potrzeby Kościoła. Charakterystyczne hasło w tym okresie to: „Chrystus tak, Kościół nie!”.

            W wieku 18 lat (III klasa szkoły średniej)  nastolatek powoli się uspokaja. Po nauce religii w klasie II ustają ataki na Kościół. Wyłaniają się jednak nowe trudności. Młodzież zastanawia się teraz głębiej, filozofuje, przeżywa nowy kryzys wiary. Wierzy w Boga, ale wobec postępu niewiary, modelu swobodnego życia typu „carpe diem”, popada w pewnego rodzaju poczucie niższości, że chrześcijaństwo przeżywa swój zmierzch.

Zaczynają się chwiać podstawy wiary: istnienie Boga, autentyczność Pisma świętego. Zupełnie niezrozumiałym staje się problem cierpienia i niesprawiedliwości na świecie. Ponadto wykazuje żywe zapotrzebowanie i uwrażliwienie na problematykę egzystencjalną.

Kończąc naukę w szkole średniej, nastolatek żyje maturą, ale równocześnie wybiega myślami w przyszłość. Wybiera zawód lub kierunek studiów, myśli o własnej rodzinie, widzi już swoje miejsce w społeczności ludzi dorosłych, interesuje się i przeżywa problemy wielkiego świata, jak  wojna, głód, niesprawiedliwość społeczna, itp. Życiowo bliskie są takie problemy, jak małżeństwo, rodzina, miłość, przyjaźń. W okresie kończenia edukacji w zakresie szkoły średniej, młodzież bardziej może rozeznać swoje zadanie w państwie, w Kościele, oraz rolę Kościoła w świecie.

Wielką siłą urzekającą w tym okresie jest nauka oraz fascynacja zdobywania i pogłębiania wiedzy. Jednocześnie istnieje potrzeba realistycznego wyjaśniania rzeczywistości, dlatego często pojawia się problem niezgodności pomiędzy wiedzą a wiarą.

Do tej pory, przyjmując bezkrytycznie treści religijne (przeważnie od rodziców), przyjmuje postawę poszukującą a nawet buntowniczą, ze względu na brak racjonalnego wytłumaczenia tych treści.
---
„Religijność” w tej pracy magisterskiej rozumiana jako podmiotowy aspekt religii; oznacza intelektualne, emocjonalno – motywacyjne i społeczne odniesienie osoby do rzeczywistości sakralnej (Sacrum)