Zmienne i ich wskaźniki

Definicje zmiennych i wskaźników mają bliski związek z problemem badawczym oraz hipotezą badawczą. Określenie zmiennej służy bowiem uściśleniu problemów badawczych i wyrażeniu, które z interesujących nas właściwości będą poddane badaniu.

Zanim przejdę do graficznego przedstawienia zmiennych chciałabym wyjaśnić istotę zmiennej oraz podkreślić, jak w literaturze metodologicznej na jej temat wypowiadają się uczeni.

Zdaniem Z. Skornego, „zmienna to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność i częstość występowania może ulegać zmianom zależnie od różnych okoliczności.”[1]

W wyjaśnieniu znaczenia zmiennej, autorzy różnorakich opracowań z zakresu metodologii badań często odwołują się do jej rozumienia przez J. Brzezińskiego, który twierdzi, że:„ jeżeli o danej własności możemy powiedzieć, że przyjmuje ona różne wartości, to jest to zmienna.”[2]

W badaniach pedagogicznych najczęściej stosuje się podział zmiennych na podstawie kryterium związku badanej zmiennej z innymi zmiennymi. Zalicza się do nich:

 - zmienne zależne

 - zmienne niezależne

J. Brzeziński w swoim opracowaniu pisze także, że zmienna, która stanie się przedmiotem badania i której związki z innymi zmiennymi określamy w pracy, nosi nazwę zmiennej zależnej, zaś zmienne, od których ona należy, które na nią oddziaływają nazywamy zmiennymi niezależnymi.[3] Można również stwierdzić, że „[…] zmienne zależne są bezpośrednim lub przynajmniej pośrednim następstwem zmiennych niezależnych.”[4]

            Na ustaleniu zmiennych nie kończy się sprecyzowanie problemów badawczych. Kolejnym etapem tego postępowania jest określenie wskaźników dla zmiennych, bez ich objaśnienia weryfikacja hipotez badawczych byłaby trudna, a może i nawet niemożliwa.

            Wskaźniki w badaniach, to zdaniem Tadeusza Pilcha „próba uszczegółowienia głównego ich przedmiotu – problemów badawczych, jakie zamierza rozwiązać i hipotez roboczych, jakie pragnie potwierdzić lub odrzucić. Są nimi: podstawowe cechy, symptomy, przejawy charakterystyczne dla badanego faktu, zjawiska.”[5]

            Zmienne i ich wskaźniki opracowane do niniejszego tematu ilustruje poniższy wykres oraz tabela.

Zmienną zależną w niniejszej pracy uczyniłam preorientację zawodową, zaś zmiennymi niezależnymi stały się dzieci w wieku przedszkolnym, środowisko rodzinne oraz środowisko przedszkolne.

Wykres nr 1. Zmienne zależne i niezależne w układzie wykresu.

Tabela nr 3. Wskaźniki w układzie tabeli.

Lp.	Zmienna niezależna	Wskaźniki	Sposób wyrażania
1.	Dziecko w wieku przedszkolnym
1.1.	Wiek dziecka	2-3 lata, 3-4 lata, 4-5 lat, 5-6 lat.	liczby i procenty
1.2.	Płeć dziecka	chłopcy dziewczęta	liczby i procenty
2.	Środowisko rodzinne
2.1.	Wykształcenie rodziców	poziom podstawowy poziom zawodowy poziom średni ogólnokształcący	liczby i procenty
2.2.	Miejsce pracy	praca w dużym mieście, praca w małym miasteczku, praca na wsi; praca najemna,  praca własna,  praca w gospodarstwie rolnym.	liczby i procenty
2.3.	Źródła utrzymania rodziny	dochody z pracy najemnej, dochody na własny rachunek, dochody z gospodarstwa, dochody z zasiłku	liczby i procenty
2.4.	Stan wiedzy rodziców o zawodach i pracy	media opisy literatura dziecięca	liczby i procenty
2.5.	Sposoby przekazywania wiedzy o pracy i zawodach przez rodziców	opowiadanie czytanie pokazywanie rzeczywiste	liczby i procenty
2.6.	Warunki bytowe dzieci	pokój samodzielny pokój z rodzeństwem pokój wspólny z rodziną tzw. „kącik dziecięcy”	liczby i procenty
3.	Środowisko przedszkolne
3.1.	Cechy nauczyciela wychowania przedszkolnego
3.1.1.	Wiek nauczyciela	do 25 lat; 26-35 lat; 36-45 lat; 46-55 lat; powyżej 55 lat.	liczby i procenty
3.1.2.	Staż pracy pedagogicznej	nauczyciel stażysta nauczyciel kontraktowy nauczyciel mianowany nauczyciel dyplomowany	liczby i procenty
3.1.3.	Staż pracy przedszkolnej	do 5 lat 6-10 lat 11-15 lat 16-20 lat powyżej 20 lat	liczby i procenty
3.1.4.	Przygotowanie do pracy nauczyciela przedszkolnego	wyższe zawodowe wyższe magisterskie wyższe pedagogiczne lub pokrewne inne	liczby i procenty
3.2.	Cechy dyrektora przedszkola
3.2.1.	Staż pracy na stanowisku kierowniczym i staż pracy na stanowisku kierowniczym w danym przedszkolu	do 5 lat 6-10 lat 11-15 lat 16-20 lat powyżej 20 lat	liczby i procenty
3.3.	Infrastruktura przedszkola
3.3.1.	Sala zabawowa
3.3.1.1.	Opis	przestronna kolorowa praktyczna	liczby i procenty
3.3.1.2.	Wyposażenie	zabawki niezbędne do zabaw tematycznych, indywidualnych i grupowych	liczby i procenty
3.3.2.	Inne pomieszczenia przedszkola
3.3.2.1.	Pomieszczenia sanitarne
3.3.2.2.	Szatnia	wieszaki odzież obuwie	liczby i procenty
3.3.2.3.	Jadalnia	stoliki krzesełka naczynia	liczby i procenty
3.3.2.4	Kuchnia	naczynia stoliki krzesła	liczby i procenty
3.3.2.5.	Plac zabaw i ogród	ogródek piaskownica boisko	liczby i procenty
3.4.	Metody pracy aktywne z promocją prac dziecięcych
3.4.1.	Prace plastyczne
3.4.1.1.	Rysunki	kredki pastele farby	liczby i procenty
3.4.1.2.	Wyklejanki	papier bibuła wyroby naturalne	liczby i procenty
3.4.1.3.	Prace z użyciem innych materiałów	modelina plastelina wyroby naturalne	liczby i procenty

Źródło: badanie własne.

---

[1] Z. Skorny, op. cit., s. 48.

[2] J. Brzeziński, Elementy metodologii badań psychologicznych, Warszawa 1984, PWN, s. 22.

[3] tamże, s. 24.

[4] M. Łobocki, op. cit., s. 134.

[5] T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych. Wrocław 1977, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 51.