Pietrasiński Rozdział 4 „Pełny cykl życia jednostki”

 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

• Określenie „droga życia” jest metaforą: oznacza ona biografię jednostki w rozumieniu procesualnym, jako ciąg rzeczywistej aktywności od urodzenia do śmierci. Werbalny opis tego ciągu w postaci historii życia nosi miano biografii w znaczeniu opisowym.
• Przebieg drogi życiowej ma pewne cechy wspólne wszystkim ludziom, cechy wspólne określonym grupom oraz cechy unikalne, właściwe tylko danemu indywiduum.
• Główne okresy przemian ludzkiego ciała

I.      Okres rozwoju progresywnego trwa od urodzenia do 20 – 25 roku życia. W okresie tym organizm dziecka osiąga stopniowo postać w pełni rozwiniętego fizycznie człowieka dorosłego. Granicę tego procesu wyznacza ustanie procesów rozrostu.

II.      Okres względnej stabilizacji i pełni życia, zawierający się między 20 – 25 a 50 – 60 rokiem życia, w którym występują wprawdzie zmiany regresywne, lecz procesy anaboliczne i kataboliczne pozostają w stanie względnej równowagi.

III.      Okres starości, dzielony na różne podokresy przez poszczególnych autorów. Np.: Woliński uważa wiek 50 – 60 lat do 70 za fazę przedstarczą. Starość charakteryzuje się postępującą przewagą katabolizmu nad anabolizmem, prowadząca do regresu ważnych życiowo tkanek i spadku zdolności adaptacyjnej, co zwiększa podatność na choroby, prowadzi do uwiądu starczego i zgonu

Przedstawione wyżej cechy drogi życiowej: jej biologiczny początek i koniec  oraz kolejne następstwo cyklu rozwoju progresywnego stabilizacji i starości są wspólne dla człowieka i wszystkich ssaków.

KOLEJNE OKRESY PRZEMIAN

• Levinson dzieli życie na 4 wielki ery

                                I.      Dzieciństwo

                             II.      Wczesna dorosłość

                          III.      Wiek średni

                          IV.      Późna dorosłość

      (Rys. 14 str. 57)

Ery te tworzą „makrostrukturę” pełnego cyklu życiowego, w ramach, której istnieją mniejsze podokresy.

O żadnej epoce życia nie należy mówić zdaniem Levinsona, jako o lepszej lub wyższej od innych, Gdyż każda z nich gra istotną rolę w cyklu życia.

Każda era trwa mniej więcej 25 lat.

„Przemieszczenia” między erami – to łączące je okresy rozwoju, w których jedna era dobiega końca i zaczyna się następna. Trwają ok. 4 – 5 lat

Główne różnice pomiędzy kolejnymi erami życia polegają na tym, iż w każdej z nich struktura życia jednostki jest inna. Struktura życia to podstawowy w danym czasie wzorzec aktywności człowieka i jego powiązań z otoczeniem. Aktualną strukturę życia charakteryzuje kompleks najważniejszych w danym czasie związków jednostki ze światem i potencjałem rozwojowym własnej osoby, wyrażający się w dominacji pewnych ról społecznych, wartości, celów i postaw oraz potrzeb osobistych. Struktura życia obejmuje osobowość wraz z jej aktywnością i siecią kontaktów z ludźmi, instytucjami, środowiskiem fizycznym, wartościami.

Każdorazowe wkroczenie w nową erę jest według Levinson decydującym okresem zwrotnym w cyklu życiowym jednostki. Zostaje w nim zapoczątkowana nowa struktura, która następnie będzie rozbudowywana i umacniana, by z czasem ulec nowym modyfikacją, a w erze następnej radykalnemu przekształceniu w inną.

Zmiany zachodzą nie tylko na granicach er, lecz także w ich obrębie. Po okresu względnie trwałej struktury (ok. 6 – 8 lat), następuje okres przejściowy, w którym dotychczasowa struktura podlega mniejszym lub większym zmianą.

ZRÓŻNICOWANIE ZACHOWAŃ< DRÓG ŻYCIA I ROZWOJU

• Zróżnicowanie międzyosobnicze jednostek rośnie z wiekiem
• Ch. Buchler metoda biogramów (rys. 15) – technika opisu drogi życiowej człowieka w sposób statyczny. Polega ona na wykreśleniu diagramu przedstawiającego

a)      Krzywą rozwoju i regresu fizycznego

b)      Podejmowania i porzucania przez jednostkę poszczególnych ról psychospołecznych.

c)      Oznaczaniu punktami zdarzeń szczególnie istotnych.

• W. M. Runyan – fazowo-stanowa technika opisu ważnych aspektów biegu życia. Zakłada ona, że w danej fazie życia jednostki jej wykształcenie, rodzaj pracy itd. Może przyjmować jeden z wyróżnionych. Metoda ta pozwala przewidywać prawdopodobieństwo zmiany stanu w fazie następnej w zależności od jednej lub wielu faz poprzednich.

POSTRZEGANIE CAŁOŚCI ŻYCIA Z PERSPEKTYWY HISTORII I UWARUNKOWAŃ WŁASNEGO ROZWOJU

• Do podziałów życia na fazy autor proponuje dodać podział całej drogi na dwa podstawowe okresy, uwzględniające ewolucję jednostki jako podmiotu rozwoju:

                   I. Okres przedrefleksyjny  - jest koniecznością. Obejmuje zwykle cała fazę dzieciństwa (pierwsze 12 lat życia) i początek następującej po niej młodości. Jest to okres formowania się osobowości  pod wpływem oddziaływań zewnętrznych. Dziecko uczestniczy w tym procesie aktywnie, lecz bez wglądu w prawa procesu. Którego przebieg modyfikuje, i bez zdolności przewidywania odległych konsekwencji swych poważających się refleksji

                             II. Okres refleksyjny – jest nie zawsze wykorzystaną szansą na stały rozwój, pozwalający jednostce oceniać i formować otoczenie oraz siebie z wykorzystaniem głębokiej wiedzy i mądrości.

• R. J. Havighurst i H. Tab – typy osobowości młodzieńczej:

Ø  Wolicjonalna dobrze przystosowana

Ø  Konformistyczna

Ø  Submisyjna

Ø  Buntownicza

Ø  Nieprzystosowana

• Pomocne w dalszym rozwoju osobistym samopoznanie wymaga odpowiedzi na następujące pytania:

1)      Jakie jest moje otoczenie formujące?

2)      Jaki ja sam jestem?

3)      Dlaczego jestem, jaki jestem?

4)      Jakie warianty dalszego życia i rozwoju stoją przede mną otworem poza wariantem, który narzuca mi moja wyniesiona z dzieciństwa osobowość i aktualne otoczenie?

Odpowiedz na pytanie 1 i 3 jest kluczem do pozostałych

Jednostka wkraczająca w fazę refleksyjną życia rzadko jest w stanie odpowiedzieć na pytanie 3 w sposób zadawalający.