Podstawa programowa wychowania przedszkolnego

Podstawę do pracy wychowawczo-dydaktycznej w przedszkolu stanowi podstawa programowa wychowania przedszkolnego i opracowany program wychowania. Obowiązującym dokumentem jest Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego i obowiązujący w niej załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół z dnia 23 grudnia 2008 roku [1].

Od 1 września 2009 roku w przedszkolach i innych formach wychowania przedszkolnego obowiązuje nowa podstawa programowa. Dokument ten został opracowany głównie z myślą o zapewnieniu odpowiedniego poziomu wychowania przedszkolnego w każdej z placówek oświatowych.

Według W. Okonia „ […] podstawa programowa wychowania przedszkolnego jest sformułowana w języku oczekiwań rozwojowych dziecka, określa też powinności nauczycieli i rodziców we wspomaganiu i integrowaniu oddziaływań edukacyjnych na dzieci w wieku przedszkolnym.”[2]

Zapisy zawarte w podstawie uprawomocniają się, niezależnie od formy organizacyjnej wychowania przedszkolnego. Czynności podejmowane przez nauczyciela muszą być zgodnie z treściami zawartymi w obowiązującej podstawie programowej. Czas przydzielony na wszelkie działania powinien być proporcjonalny dla wszystkich sfer aktywności dziecka i nauczyciela.

Zgodnie z założeniami zawartymi w nowej podstawie programowej, fundamentalnym zadaniem edukacji przedszkolnej jest właściwe przygotowanie dzieci do odbycia nauki w szkole. Przedszkole ma być z kolei miejscem, gdzie przeprowadza się analizę potrzeb i zdolności każdego dziecka - jej wyniki wykorzystywane są do planowania zajęć edukacyjnych.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego zawiera obowiązkowe cele i treści nauczania, do których zalicza się umiejętności opisane w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i zdolności, jakie powinno posiadać dziecko po zakończeniu określonego etapu wychowania przedszkolnego. Znajdują się w niej także zadania wychowawcze przedszkola i innych form wychowania przedszkolnego.

Dokument szczegółowo opisuje proces wspierania rozwoju i edukacji dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym – przedszkola i inne formy wychowania przedszkolnego pełnią funkcje nie tylko opiekuńcze i kształcące, ale i wychowawcze. Zapewniają wychowankom wspólną zabawę, naukę w warunkach przyjaznych, bezpiecznych i odpowiednio dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych.

Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych, które mają na celu poznanie możliwości dziecka i zidentyfikowanie potrzeb rozwojowych w formie dokumentacji. Powinni znać podstawę programową w celu właściwego przygotowania dzieci do podjęcia nauki w szkole[3].

          W podstawie programowej wymienione są najważniejsze cele, które przedszkole musi spełniać. Zaliczyć do nich należy m.in.:

v  rozwój uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych, niezbędnych w codziennym życiu i dalszej nauce;

v  budowanie systemu wartości, gdzie uwzględnić należy wychowanie;

v  kształtowanie odporności emocjonalnej, niezbędnej podczas radzenia sobie w różnych życiowych sytuacjach;

v  rozwój umiejętności społecznych;

v  stwarzanie warunków do wspólnej i zgodnej zabawy oraz nauki dzieci o różnym stopniu intelektualnym i fizycznym;

v  troska o zdrowie i odpowiednią sprawność fizyczną;

v  budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, technicznym i przyrodniczym;

v  wdrażanie dzieci w świat wartości estetycznych;

v  kształtowanie u najmłodszych poczucia przynależności społecznej;

v  zapewnienie dzieciom lepszych możliwości edukacyjnych[4].

           Zagadnienia preorientacji zawodowej można odnieść do rozwoju umiejętności społecznych, badawczych, wiedzy o świecie i społeczeństwie oraz technice kształtującej u najmłodszych poczucie przynależności społecznej.

           Podstawa programowa wychowania przedszkolnego opisuje podstawowe założenia, wspomagania rozwoju i edukacji dziecka, wymienia także obszary działalności edukacyjnej, dla których określono kompetencje, jakie najmłodsi powinni nabyć pod koniec wychowania przedszkolnego. Opis kompetencji jest na tyle precyzyjnie określony, by mały człowiek rozpoczynający naukę w szkole podstawowej był odpowiednio przygotowany, bez względu na to, z jakiej formy wychowania przedszkolnego korzystał. W podstawie programowej zawarte zostały także określenia i warunki dotyczące sposobu realizacji tej podstawy[5].

             Precyzyjne określenie treści zawartej w podstawie programowej wychowania przedszkolnego narzuca niezbędną precyzję i uściślenie programów autorskich – ich twórcy mają za zadanie dokładnie określić, jaki jest stopień rozszerzenia zakresu rozwojowego i jaką formę przyjmuje edukacja w stosunku do zaleceń podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Na zastosowanie programu autorskiego zezwala dyrektor placówki, a dopuszczane do użytku programy wychowania stanowią przedszkolny zestaw programów nauczania.

W nowej podstawie programowej wychowania przedszkolnego więcej uwagi poświęca się zabawie i wszelkim manipulacjom, które często są dla dzieci źródłem nowych doświadczeń - dzięki temu ich umysł stopniowo się rozwija i dojrzewa. Dziecko powinno mieć określony czas na samodzielne eksperymentowanie i doświadczanie tego, co przekazują dorośli. Z drugiej strony, w treściach najnowszej podstawy programowej mamy do czynienia z szybkim postępem w każdej dziedzinie wiedzy, które z punktu widzenia psychologii z dziecka są adekwatne do jego tempa rozwoju – tym powinniśmy kierować się w procesie edukacji najmłodszych.

---

[1] A. Klim-Klimaszewska, op. cit., s 67.

[2] W. Okoń. Nowy słownik…, op. cit., s. 310.

[3] Załącznik nr 1 do rozporządzenia MEN.

[4] Tamże.

[5] A. Klim-Klimaszewska, op. cit., s. 74.