Zadania i funkcje nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej

Edukacja wczesnoszkolna to nauczanie, kształcenie i wychowanie.

Nauczanie to dostarczanie wiadomości, kształcenie to rozwijanie różnorakich intelektualnych i motorycznych umiejętności i nawyków, a wychowanie to formowanie wszystkich postaw, a w konsekwencji całej osobowości.

 Dzieci w klasach młodszych I-III są szczególnie podatne na wpływy, wykazują ogromną chęć do pracy, a także są ciekawe świata i dążą do jego poznania. Te charakterystyczne cechy tego okresu wieku nauczyciel musi nie tylko rozwijać, ale także pobudzać i kształtować nowe.

Od tego w jaki sposób będzie zorganizowana praca na tym etapie uzależniony jest dalszy rozwój dzieci, a także dalsza kariera uczniów. Na żadnym poziomie kształcenia proces dydaktyczny i wychowawczy nie łączy się tak ściśle ze sobą jak w edukacji wczesnoszkolnej.

 Zadania stawiane przed nauczycielem nauczania początkowego T. Wróbel sformułował jako zadania: poznawcze, sprawnościowe i wychowawcze.

Praca poznawcza dzieci obejmuje wiedzę rzeczową w zakresie: faktów społecznych, przyrodniczych, wytworów kulturalnych powstałych w wyniku różnorodnej działalności człowieka oraz wiedzę językową i matematyczną. Zakres zadań sprawnościowych dotyczy zdobywania podstawowych technik i umiejętności do dalszej pracy umysłowej, ogólne zdolności – uczenia się oraz sprawności techniczne, plastyczne, muzyczne i ruchowe. Zadania wychowawcze to przede wszystkim zadania związane a wychowaniem moralno-społecznym.

 M.R. Radwiłowiczowie podają następujące funkcje nauczania początkowego: opiekuńcza, diagnostyczno-prognostyczna, kompensacyjno-usprawniająca, poznawczo-kształcąca i wychowawcza.

W obrębie funkcji opiekuńczej przed nauczycielem stoją zadania takie jak dbałość o bezpieczeństwo dzieci oraz ogólna troska o ich zdrowie. Przez funkcję diagnostyczo-prognostyczną rozumiemy zadania dotyczące poznania poszczególnych dzieci przez dobrze ukierunkowaną obserwację oraz prognostycznego projektowania możliwie optymalnych dróg dalszego rozwoju każdego dziecka. Wśród nich należy wymienić zadania szczegółowe, takie jak: poznanie psychiki dziecka i wnikliwe analizowanie uzyskanych danych, wyciąganie na tej podstawie wniosków, planowanie zadań rozwojowych. Nauczycielowi powinno przyświecać nastawienie nie na refleksję, lecz na pozytywne zorientowanie samego siebie, rodziców i dziecka w możliwościach jego potencjalnego rozwoju.

 Funkcja kompensacyjno-usprawniająca jest jakby przedłużeniem praktycznym funkcji poprzednio omawianej. „Rola nauczyciela polega na eliminowaniu, złagodzeniu lub rekompensowaniu takich odchyleń jak wady wzroku, słuchu i mowy czy leworęczności. Nauczyciel nie działa tu w pojedynkę lecz w kontakcie z lekarzem, pedagogiem szkolnym, psychologiem oraz rodzicami.” Zadaniem nauczyciela jest również usuwanie wad i niedostatków języka i słownictwa pochodzenia środowiskowego. Do funkcji tej zalicza się zespół specjalnych zabiegów dydaktyczno-wyrównawczych i korekcyjnych służących usuwaniu nie tylko przyczyn, ale i samych niepowodzeń szkolnych. Funkcja poznawcza jest najwyraźniej preferowana w programach szkolnych i najlepiej realizowana przez nauczycieli. Konkretyzuje się w zadaniach szczegółowych oddzielnych przedmiotów nauczania, zmierzającą do wyposażenia uczniów w odpowiedni zasób elementarnych wiadomości. Funkcji poznawczej nie sposób omawiać w oderwaniu od funkcji kształcącej gdyż dopiero wtedy widzi się w pełni nową przyśpieszającą rozwój intelektualny rolę szczebla nauczania początkowego. Za sedno funkcji kształcącej należy przyjąć rozwijanie ogólnych operacji myślowych i ogólnych sposobów racjonalnego uczenia się. Do zadań szczegółowych należy: wyrabianie koncentracji i podzielności uwagi, kształcenie pamięci logicznej, rozwijanie elementarnych sprawności, to jest umiejętności i nawyków, zarówno intelektualnych jak i manualnych o charakterze ogólnym. Ważne zadanie to rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów.

Bogatą i różnorodną pod względem konkretnych zadań jest funkcja wychowawcza nauczania początkowego. Mówi się o wychowaniu intelektualnym, politechnicznym, emocjonalnym, moralno-społecznym, światopoglądowym, fizycznym, zdrowotnym i estetycznym.

Kolejno omawiane funkcje nauczania początkowego, których spoistość i związek łatwo zauważyć na podstawie zadań szczegółowych, prowadzi do ważnego wniosku. Rola nauczyciela w tych wszystkich zakresach jest specyficzna i odpowiedzialna. Wykracza poza zadania, które eksponuje program nauczania ponieważ oprócz strony intelektualnej nastawiony jest na rozwijanie umiejętności i postaw dotyczących danych treści. Nauczyciel musi dostrzegać, wykorzystywać i modyfikować całokształt uwarunkowań, które dopiero umożliwiają realizację wszystkich funkcji nauczania początkowego.